پوشش زناناین سخن امام علی (علیه‌السلام) («إِنِ اسْتَطَعْتَ أَلَّا یَعْرِفْنَ غَیْرَکَ فَافْعَل») درباره فایده و اهمیت حجاب است و با توجه به این‌که افراد غیر مطمئن همیشه در جوامع اسلامی وجود داشته‌اند، بانوان دارای پوششی باشند که مردان نامحرم به آن‌ها نگاه شهوانی و لذت‌جویانه نداشته باشند و پوشش بیش‌تر آن‌ها، سبب می‌شود تا ارزششان بالا رفته و حریم و مقام و موقعیتشان در جامعه حفظ شود. ۱ - فرازی از نامه ۳۱ نهجالبلاغهحضرت امام علی (علیه‌السلام) در بخشی از نامه خویش به امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) می‌فرماید: «وَ اکْفُفْ عَلَیْهِنَّ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ بِحِجَابِکَ إِیَّاهُنَّ فَإِنَّ شِدَّةَ الْحِجَابِ أَبْقَى عَلَیْهِنَّ وَ لَیْسَ خُرُوجُهُنَّ بِأَشَدَّ مِنْ إِدْخَالِکَ مَنْ لَا یُوثَقُ بِهِ عَلَیْهِنَّ وَ إِنِ اسْتَطَعْتَ أَلَّا یَعْرِفْنَ غَیْرَکَ فَافْعَل»؛ «با پوششی که بر زنان قرار می‌دهی دیده آنان را از دیدن مردمان باز دار؛ زیرا سختی حجاب آنان را پاک‌تر نگاه می‌دارد، و بیرون رفتن زنان از خانه بدتر از این نیست که افراد غیر مطمئن را بر آنان در‌آوری، و اگر بتوانی چنان کن که غیر تو را نشناسند». [۲]
شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، ص۴۰۵، نامه ۳۱، محقق: صالح، صبحی، هجرت، قم، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
۲ - نکاتی درباره روایت مزبوردرباره روایت ذکرشده، نکاتی بیان می‌شود: ۲.۱ - ارتباط زنان با مردان نامحرممنظور از «إِنِ اسْتَطَعْتَ أَلَّا یَعْرِفْنَ غَیْرَکَ فَافْعَل» این است که زنان با مرد نامحرم برخورد غیر ضروری نداشته باشند و رعایت آن، هم برای زن و هم برای مرد نامحرم مناسب‌تر است؛ و این یک توصیه و سفارش اخلاقی است. علمای اسلام این جمله را به شکل یک توصیه اخلاقی تلقی کرده‌اند؛ به همین جهت، فقها به مضمون چنین جمله‌هایی فتوا نداده‌اند؛ زیرا ادله قطعی دیگری از آیات و روایات و سیره معصومان (علیه‌السلام) وجود دارد که برخلاف ظاهر این تعبیرات است؛ لذا این جمله‌ها حمل به سفارش اخلاقی شده است. به دیگر سخن، آن‌چه فقها از امثال این جمله‌ها استنباط کرده‌اند، این است که این‌گونه جمله‌ها ارشاد به حقیقتی روحی و روانی در روابط زن و مرد نامحرم دارد که سخت خطرناک است، گلی است که پیلان بر آن می‌لغزند. [۳]
مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۱۹، ص۵۴۷ ـ ۵۴۸، انتشارات صدرا، تهران.
بنابراین این سخن حضرت علی (علیه‌السلام) درباره فایده و اهمیت حجاب است و با توجه به این‌که افراد غیر مطمئن همیشه در جوامع اسلامی وجود داشته‌اند، بانوان دارای پوششی باشند که مردان نامحرم به آن‌ها نگاه شهوانی و لذت‌جویانه نداشته باشند، و پوشش بیش‌تر آن‌ها، سبب می‌شود تا ارزششان بالا رفته و حریم و مقام و موقعیتشان در جامعه حفظ شود. اگر مردی بتواند تا حد امکان نیازهای ضروری همسرش را خودش برطرف کند، او نیاز نخواهد داشت که فرضاً برای خریدن یک کالای کم‌ارزش، با مردی نامحرم هم‌سخن شود، اگرچه این اندازه از ارتباط و شناخت، حرام نیست؛ اما در بیش‌تر شرایط، نبود آن بهتر از بود آن است. ۲.۲ - مراد از «أَلَّا یَعْرِفْنَ»مقصود از «أَلَّا یَعْرِفْنَ» شناخت به معنای معرفت نداشتن نسبت به ائمه اطهار (علیهم‌السلام) و یا مثلاً آگاهی نداشتن از این‌که ولی فقیه او چه کسی است، نیست! و چنین تطبیقی سخنی بدون تفکر است؛ در حالی که باید در فهم حدیث به صدر و ذیل آن توجه داشت و آن را تنها در موضوع و مسئله مورد نظر تطبیق داد، نه این‌که محتوای حدیث را آن‌قدر گسترده کرد که سر از نتایج عجیب درآورد! با توجه به این نکته، مقصود از «أَلَّا یَعْرِفْنَ» همان ارتباط و معاشرت و دیدن غیر ضروری میان مرد و زن نامحرم است؛ زیرا اگر به صدر و ذیل کلام امام علی (علیه‌السلام) توجه شود، چنین امری به دست می‌آید. هم‌چنین اشاره به این‌که زن هرچه می‌خواهد، تنها از مردی که با او محرم است، بخواهد، حتی اگر خواسته‌ای از دیگران داشته باشند، به وسیله مرد محرم باشد و عملاً رابطه آن‌ها با دیگران که در بسیاری از موارد مبدل به رابطه فاسدی می‌شود قطع شود و رابطه او با محرم خود در همه جا محکم و استوار کند و به این ترتیب هم خواسته‌هایشان انجام شود و هم از رابطه‌های مفسده‌انگیز دور گردد. [۴]
مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین (علیه‌السلام)، ج۹، ص۶۹۱، دارالکتب الاسلامیة، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.
۲.۳ - پوشش مناسب در برابر نامحرمآنچه در ارتباط با نامحرم لازم و واجب است، رعایت حجاب و پوشش واجب اسلامی است که در رساله‌های توضیح المسائل و استفتائات مراجع معظم تقلید بیان شده است. اسلام حضور زن در اجتماع را مشروط به شرایطی می‌داند که لازم است رعایت شوند؛ از قبیل رعایت پوشش و حجاب اسلامی، عدم اختلاط با مردان و رعایت موازین شرعی در روابط اجتماعی. پس می‌توان ارتباط و معاشرت سالم و به دور از گناه داشت؛ چنان‌چه خانواده‌های متدین و متشرع این‌گونه رفتار می‌کنند. زن و مرد می‌توانند در محیط اجتماعی و معاشرت فامیلی و زمینه‌های شغلی بدون قصد ناشایست و به طور عادی با یک‌دیگر ارتباط سالم داشته باشند و جدا‌سازی زنان از مردان همچون اختلاط و بی‌بندوباری آنان اساس صحیح علمی و دینی ندارد. دین اسلام با آن‌که نسبت به چنین برخوردهایی، دیدی باز ارائه می‌کند، به آن فرد در مورد زمینه‌های احتمالی گناه هشدار می‌دهد؛ زیرا اگرچه ارتباط و همراهی در امور و کارهای اجتماع برای زن و مرد یک ضرورت است، ولی نباید از هواهای نفسانی و زمینه‌های شیطانی غفلت داشت؛ چنان‌که احتیاط و پرهیز و وقار و متانت در این‌گونه روابط، شایسته مؤمنان و یک جامعه دین‌مدار است. ۳ - پانویس
۴ - منبعپایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «پوشش زنان و دوری از نامحرم»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۳/۱۸. رده‌های این صفحه : آداب همنشینی | آیات الاحکام | احکام پوشش | اخلاق اسلامی | حجاب | فقه | محرم و نامحرم
|